Fundacja Identitas ogłasza nominacje do Nagrody Identitas 2021 i kandydatury uczestników w konkursie "Odosobnienie. Warsztaty w Arktyce”. 

Fundacja Identitas ogłasza nominacje do Nagrody Identitas 2021 i kandydatury uczestników w konkursie „Odosobnienie. Warsztaty w Arktyce”.

Fundacja Identitas ogłosiła jesienią 2020 r. konkurs dla polskich humanistów, pisarzy, filozofów, historyków, którzy nie przekroczyli 41-go roku życia. Sześcioro polskich twórców zostało dziś nominowanych do Nagrody Identitas 2021, a także nagrodzonych udziałem w warsztatach na arktycznej wyspie Uløya w dniach 4-12 października 2021 roku.
Uzupełnieniem nagrody, jaką są warsztaty w osamotnionej bazie za kręgiem polarnym, będą stypendia oraz promocja dzieł uczestników warsztatów prowadzona przez Fundację i jej partnerów.

Zgłoszenia do konkursu oceniał zespół w składzie: Renata Chołuj (pisarka, przewodnicząca Jury Nagrody Identitas), Wojciech Stanisławski (historyk, krytyk, publicysta), Marcin Cielecki (pisarz, laureat Nagrody Identitas 2020) oraz założyciel Fundacji Identitas i pomysłodawca Warsztatów w Arktyce, Tomasz Kaźmierowski.

Spośród kilkudziesięciu kandydatur spełniających wymagające warunki konkursu szczególnie wyróżniała się dziesiątka tytułów, z których dwie to literackie monografie, jeden tomik poezji i jedna monografia historyczna, a sześć to proza w jej różnych gatunkach.

Nominacje do Nagrody Identitas 2021 oraz zaproszenie na warsztaty Identitas na wyspie Uløya otrzymują:

– Adam Leszkiewicz za Apokalipsa psa, wyd. Instytut Literacki

– Andrzej Marzec za Antropocień – filozofia i estetyka po końcu świata, wyd. PWN

– Michał Przeperski za Nieznośny ciężar braterstwa: konflikty polsko-czeskie w XX wieku, wyd. Wydawnictwo Literackie

– Zbigniew Rokita za Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku, wyd. Czarne

– Karolina Sulej za Rzeczy osobiste, wyd. Czerwone i Czarne

oraz

– Ewa Sułek za Chłopiec z pianinem. O sztuce i wojnie na Ukrainie, wyd. PWN

Zgłoszone do konkursu książki tych sześciu nominowanych autorów dotykają bardzo odmiennych obszarów wrażliwości, wiedzy i myśli.

Adam Leszkiewicz do nikogo się nie przymila i nie macha przyjaźnie ogonem. Jego „Apokalipsa psa” to wyraźny głos czempiona. Z pozoru wydaje się, że to wszystko już było: kpina, żart i udręka. Leszkiewicz proponuje jednak zaskakująco własną, silną i odrębną, metafizykę. Sporo tu słów jakby niepięknych, nazbyt zwyczajnych – poeta jednak potrafi wydobyć z nich ukryte dźwięki i tworzyć poruszające tematy. Człowiek człowiekowi wilkiem – to jasne. Ale psem? A zwłaszcza psem z zacięciem metafizycznym? Leszkiewicz udowadnia, że poezja się nie skończyła, choć może nie jest już taka, do jakiej powszechnie nas przyzwyczajono. Kąśliwie i smutno, zaczepnie i wiernie – figura „psa” pozwala na prezentację szerokiego spektrum „ja” w relacjach międzyludzkich i jednostki wobec bagażu historii.

Wraz z Andrzejem Marcem zdążymy na jeszcze jeden koniec świata. „Wy-ginięcie” czy „my-ginięcie” – to perspektywa problemów, które zawierają się w „Antropocieniu. Filozofii i estetyce po końcu świata”. Wraz z autorem wchodzimy w mrok rzucany przez człowieka – plastik, karłowate rośliny kiełkujące na opustoszałym krajobrazie, śmieci. Antropocień to zarówno perspektywa przygniatającego poczucia winy za kształt świata, jak i również próba „dogadania się” raz jeszcze z rzeczywistością. Splatając filozofię ze sztuką współczesną, Marzec konstruuje oryginalne narzędzia, którymi będzie się przypatrywał się jednako wysypiskom, etykietom w sklepach, jak i traktatom uczonych. Na łamach jego książki człowiek staje wobec świata, a w rękach trzyma wstyd i odpowiedzialność, gniew i bezradność, zachwyt i pokorę. Nie przestaje nurtować pytanie: a co jeśli to rzeczy będą nas sądzić? I zaraz za nim: czy wyrok został już wydany?

„Nieznośny ciężar braterstwa: konflikty polsko-czeskie w XX wieku” Michała  Przeperskiego to opis sporów politycznych, nieraz nawet walk  między dwoma narodami od początku XX wieku aż po próg roku 1968, czasu niesławnej interwencji LWP. Ale i coś więcej: wykład o tektonice i praprzyczynach tego sporu, tej nieszczęsnej odmiany Haßliebe, która trawi Polaków i Czechów. Zniuansowane uwzględnienie niemal stale ciążącego we współczesności nad polsko-czeskimi dziejami wpływu tamtejszych Niemców, a także Rzeszy, Austro-Węgier oraz Rosji,  dzięki rzeczowości i odideologizowaniu pozwala na przyjrzenie się opisywanemu zjawisku z pełniejszej perspektywy.

„Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku” Zbigniewa Rokity to dojrzały, napisany z wielką samoświadomością esej nie tylko o dramatycznej historii Górnego Śląska (o wizjach Śląska, stereotypach Śląska, marginalizacji Śląska, wojnach śląskich), lecz również o wyzwaniu, jakim jest wybór tożsamości, jeśli jest ich dane zbyt wiele. Rokita przejmująco pokazuje, że „za płotem wydarzyła się alternatywna historia”, próbuje przekonać wręcz, że to „dzieje odwrócone na lewą stronę”.

Karolina Sulej spogląda na Zagładę przez pryzmat rzeczy oraz mody. Przedmioty codziennego użytku opowiadają o selekcji, próbach przeżycia, walce o każdy dzień. Buty, agrafki, chusty – historie w nich zapisane są grypsami wyniesionymi z ognia Holokaustu. Kosmyk włosów wysuwający się spod chustki,  warkocz zapleciony, czy usta lekko muśnięte czerwienią – to nie tylko swoista „moda obozowa”, ale również walka podjazdowa z okupantem. Zachowanie indywidualności, to zachowanie człowieczeństwa. Autorka potrafi spojrzeć na odzież po obydwu stronach kolczastego drutu – zarówno na więźniów, jak i na oprawców. „Idą pasiaki” – to zawołanie dotyczyło tak osób, jak i przedmiotów. Granica między osobą a przedmiotem jest płynna, o czym świadczy włosianka, czyli tkaniny wykonane z ludzkich włosów. Mundur oprawcy staje się zaś coraz bardziej fascynujący – od przestrachu do seksualnych fantazji. „Rzeczy osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady” wychodzi także poza granice obozu, do pracowni konserwatorskich i podejrzanego handlu „artefaktami zła”.

Historię współczesnej Ukrainy Ewa Sułek opowiedziała dwutorowo: poprzez rewolucję na Majdanie 2013/14 oraz późniejszą aneksję Krymu prze Rosję, i poprzez swoisty przegląd wydarzeń artystycznych współczesnej Ukrainy. Wydawać by się mogło, że niespokojne czasy trudnych przemian politycznych nie sprzyjają sztuce, jednak wydarzenia na Ukrainie pokazały, że sztuka może być jednym z podstawowych filarów wolności. „Bez kultury, tradycji i sztuki nie bylibyśmy jednym społeczeństwem, jednym narodem i nie mielibyśmy powodu, żeby protestować, bo niby co miałoby nas łączyć? Co mielibyśmy chronić? Za co walczyć?” Na Majdanie naprzeciwko kordonu policyjnego stanął fortepian. „Chłopak z pianinem. O sztuce i wojnie na Ukrainie” przekonuje, że język wolności może być zawarty w zapisie nutowym…

* * *

Oprócz sześciu nominowanych twórców zespół Fundacji wyróżnił też prace czterech innych autorów.

„Miejsca (w) wyobraźni. Studia i szkice o poetach z Górnego Śląska.” Ewy Bartos to rzecz o poezji kilkunastu twórców nierozerwalnie związanych z regionem Górnego Śląska, którzy jednakowoż nie pozwolili się zatrzasnąć w lokalnej szufladce „poeci regionu”. Twórczość górnośląskich poetów jest zjawiskiem wielowymiarowym, Ewa Bartos z pomysłowością i olbrzymią wiedzą prowadzi czytelnika przez ich miejsca (w) wyobraźni.

„Inżynierowie niepodległej” Marta Panas – Goworskiej i  Andrzeja Goworskiego to portret ośmiorga Polaków, ludzi wielkiego formatu, którzy przeszło sto lat temu kształtowali swoje talenty, pracowali, wykuwali swoje miejsca w historii. Areną ich działalności było Cesarstwo Rosyjskie i tamże, pomimo trudnych warunków, pracowali dla dobra swojego narodu. Dzięki nim możliwe było zbudowanie niepodległego państwa w 1918 roku.

Erudycyjna praca Paulina Kwaśniewskiej-Urban z pogranicza teatrologii, translatologii i semantyki oferuje czytelnikom nie tylko panoramę inscenizacji sztuk najsłynniejszego weneckiego komediopisarza. „Służąc dwóm panom. Carlo Goldoni w przekładzie polskim” pokazuje, jak można „wygrać” na polskiej scenie komizm językowy i sytuacyjny, absurd i obcość – i przypomina, jak dzieła Goldoniego pozwalały reżyserom wyzwolić się od socrealizmu.

Cierpki, świetnie udokumentowany reportaż Małgorzaty Sidz, pokazuje „codzienny dzień” Finów, ich święta, przysmaki i legendarną już, niełatwą relację ze Szwedami – ale też, czasem mimo woli, pustkę i samotność obecną w życiu obywateli tego zamożnego i wolnego kraju. „Kocie Chrzciny. Lato i Zima w Finlandii” sprawnie prowadzi przez fińskie meandry, od sauny do rozmowy.

Wybranej szóstce autorów – uczestnikom przedsięwzięcia „Odosobnienie. Warsztaty w Arktyce” niespotykane gdzie indziej warunki do refleksji i pracy twórczej zapewni samotna baza na wyspie Uløya położonej pół tysiąca kilometrów za kręgiem polarnym.
Ten nietuzinkowy ośrodek usytuowany jest w sanktuarium wciąż jeszcze dzikiej, arktycznej przyrody. To miejsce, gdzie spotyka się płetwale, humbaki i orki, orły i maskonury, oraz obfitość dzikiej ryby w oprawie niczym nie zmąconych, strzelistych, ośnieżonych gór wyrastających z błękitnych wód fiordów. To wreszcie birkelandowskie “królestwo świateł”: polarne zorze, polarne dni i noce, a także – zarezerwowane wciąż dla bardzo nielicznych – arktyczne aktywności w surowym plenerze.

Pobyt w osamotnionej bazie w Arktyce jest nie tylko powierzchownym pretekstem do refleksji na temat tytułowego odosobnienia. Obok oczywistych, dosłownie i przenośnie rozumianych skojarzeń ze zjawiskiem odosobnienia, doświadczenia ostatniego roku specyficznie obciążą refleksję uczestników. Warunki i sposób przeprowadzenia Warsztatów będą sprzyjać myśleniu i debacie o szczególnie interesujących przejawach i wyborach dotyczących form i efektów odosobnienia. Warsztaty poprowadzi w dniach 4-12 października 2021 r. zespół ekspertów, wśród których znajdą się wyżej wspomniani Renata Chołuj, dr Wojciech Stanisławski i Marcin Cielecki, a także znany taternik, publicysta i wydawca w zakresie tematyki górskiej, znawca norweskiej Arktyki – Artur Paszczak.

Począwszy od roku 2014 Fundacja Identitas zasila humanistów stypendiami, a także, w ramach Nagrody Identitas, przyznaje corocznie autorom najlepszej polskiej książki roku nagrodę finansową w wysokości od 20 tysięcy do 80 tysięcy złotych.

Wśród dotychczasowych laureatów i nominowanych do Nagrody Identitas znaleźli się między innymi Marta Kwaśnicka, Jarosław Marek Rymkiewicz, Maciej Pieprzyca, Jan Polkowski, Ryszard Kaczmarek, Krzysztof Koehler, Bogdan Podgórski, Marcin Cielecki, Anna Janko, Przemysław Dakowicz, Agnieszka Kołakowska, Natalia Jarska, Stanisław Waltoś, Kazimierz Orłoś, Mariusz Urbanek i Radek Rak.

Darczyńcą nagrody finansowej w obecnej edycji jest Fundacja PZU.  Konkurs „Odosobnienie. Warsztaty w Arktyce” odbywa się dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Patronami medialnymi “Odosobnienia. Warsztatów w Arktyce” są tygodnik Do Rzeczy, Radio RMF Classic, Zeszyty Poetyckie i kwartalnik Kronos.

Więcej na: identitas.pl

Comments

comments