Jaką rolę odgrywają media społecznościowe w globalnej wojnie na informacje?

Centrum Ekspercie NATO ds. Komunikacji Strategicznej wydało właśnie obszerny raport pod tytułem Social Media as a Tool of Hybrid Warfare. Publikacja wyczerpująco omawia rolę mediów społecznościowych w procesie zwanym wojną hybrydową.

Wojna hybrydowa – co to takiego? 

Zanim przejdę do omówienia najważniejszych tez raportu StratComu NATO, warto wyjaśnić, co kryje się pod pojęciem „wojny hybrydowej”. Dokładnej analizy pojęcia dokonuje Łukasz Skoneczny w materiale przygotowanym dla ABW [1].

Zauważa, że tematyka wojny hybrydowej zajmuje amerykańskich i rosyjskich teoretyków wojskowości. Jako pierwszy pojęcie „wojny hybrydowej” ukuł amerykański wojskowy William J. Nemeth. Opisując konflikt rosyjsko-czeczeński, major Nemeth wychodzi z założenia, że w pierwszej kolejności hybrydowym staje się społeczeństwo – poprzez połączenie nowoczesnych teorii politycznych z tradycyjną organizacją społeczną i obyczajowością. To przekłada się na sposób prowadzenia przez nie działań wojennych – przy pomocy zhierarchizowanej struktury bojówek czeczeńskich, działań partyzanckich oraz, najważniejsze, wykorzystaniu nowoczesnych technologii w działaniach taktycznych i strategicznych.

Opisem wojny hybrydowej zajmują się także Rosjanie, na czele z Walerym Gierasimowem – Szefem Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. Generał Gierasimow w opisie ewolucji wojen (warto dodać, że ani razu wprost nie używa pojęcia wojny hybrydowej) wskazuje na zacieranie się granic między stanem wojny a pokoju. Kluczowego znaczenia nabierają niemilitarne środki działań wojennych. Wojna ewoluuje w stronę połączenia działań politycznych, ekonomicznych czy humanitarnych  z manipulowaniem nastrojami ludności zamieszkującej teren konfliktu, na nieznaną do tej pory skalę.

Idealnym narzędziem do prowadzenia wojny hybrydowej są z podanych wyżej względów media społecznościowe. Zarówno Amerykanie, jak i Rosjanie, widzą w nich potężne narzędzia wywierania wpływu, nie tylko na społeczeństwa w poszczególnych krajach, ale i międzynarodową opinię publiczną.

Rola social mediów w nowoczesnym środowisku informacyjnym

Nikt chyba nie ma wątpliwości co do tego, że internet i postęp technologiczny dokonały rewolucji w światowej komunikacji.  Eksperci StratComu dostrzegają, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat proces zdobywania i przekazywania informacji zmienił się na tyle, że można mówić już o zmianie na systemowym. Autorzy raportu „Social media…” wskazują najważniejsze czynniki, które składają się na architekturę nowoczesnego systemu informacyjnego na świecie.

1. Dostępność. Przechowywanie i udostępnianie informacji stało się prostsze dzięki smartfonom. Informację można błyskawicznie zdobyć, zapisać i udostępnić na Facebooku czy Twitterze za pomocą telefonu. W kilka minut może ona dotrzeć do milionów ludzi. Barierą jest jedynie dostępność do sieci i cena usług – w wielu krajach jeszcze stosunkowo wysoka.
2. Szybkość. Informacje roznoszą się błyskawicznie. Nowe środowisko informacyjne charakteryzuje się tym, że każdy jego uczestnik walczy o to, by być wysłuchanym. Wszyscy mówią do ciebie w tym samym czasie i zabiegają o uwagę.
3. Anonimowość. Pozwala ludziom swobodnie wyrażać opinie bez brania za nie odpowiedzialności. Anonimowi użytkownicy mogą manipulować odbiorcami przy pomocy fabrykowanych tekstów, zdjęć, memów, filmików. Mogą siać plotki i dezinformację czy atakować innych użytkowników praktycznie bezkarnie.
4. Codzienna wymiana dużej ilości informacji. Rzeka informacji, która przepływa przez social media, składa się z wielu małych dopływów. Niektóre są bardzo ważne dla ogółu (np. informacje o ataku terrorystycznym w danym kraju), inne zaś są istotne tylko z punktu widzenia wąskiej grupy osób (np. urodziny wspólnej przyjaciółki).
5. Brak granic geograficznych i barier językowych. Przed epoką social mediów, jedną z ról mediów tradycyjnych było objaśnianie odbiorcom rzeczywistości, wybór najważniejszych tematów i dyskusja nad nimi. Teraz rola ta nie jest już zarezerwowana wyłącznie dla mediów – tematy do społecznej debaty mogą wysuwać użytkownicy mediów społecznościowych (np. sprawa lokalu gastronomicznego, którego właściciel nie przestrzegał praw pracowniczych – stołeczne media żyły tym kilka dni). Do głosu w mediach dochodzą przedstawiciele mniejszości, radykalnych grup, czy ekstremiści. Dzieje się to niezależnie od kraju czy języka komunikatów.

Możliwości i zagrożenia social mediów 

Mnogość platform społecznościowych ma oczywiście swoje pozytywne skutki. Platformy takie jak Facebooka czy Twitter zapewniają stały dostęp do najświeższych informacji. Na YouTube czy Snapchacie wiele marek czy celebrytów już teraz funkcjonuje tak, jakby prowadzili minitelewizję. Na Prezi czy Slideshare ludzie masowo dzielą się swoją wiedzą, na Edomondo zaś można pochwalić się swoimi sportowymi osiągnięciami. Te i inne platformy społecznościowe oferują niespotykane dotąd możliwości łączenia się ludzi pod kątem zainteresowań i wyznawanych wartości, dzielenia się opiniami, przekazywania informacji o sobie i wiele, wiele innych.

Dzięki mediom społecznościowym możemy w krótkim czasie zebrać duże sumy na cel społeczny, demaskować nieprawdziwe informacje podawane w mediach. Są one również przestrzenią do prowadzenia dialogu między różnymi grupami społecznymi.

W tym samym środowisku, które oferuje tak wiele dobrego, istnieje wiele zjawisk negatywnych. Przestrzeń wirtualna jest nieuregulowana – anonimowość stwarza możliwości szerzenia skrajnych poglądów, siania dezinformacji czy szkalowania osób publicznych bez konsekwencji. Silne więzi, które wytwarzają się w social mediach, w sytuacji paniki równie mocno mogą szerzyć strach czy nienawiść (doskonale widać to było na przykładzie sytuacji uchodźców w Europie).

Dlatego social media, które z założenia oparte są na zaufaniu, stanowią podatny grunt do manipulacji, szerzenia propagandy i manipulacji naszymi przekonaniami. Ze względu na stosunkowo niewielkie koszty i potencjalnie długotrwałe skutki działań, social media stały się potężnym narzędziem bojowym, wykorzystywanym przez władze państw czy organizacje terrorystyczne. Co więcej, metody ich działań są coraz bardziej wyrafinowane wraz ze zmieniającą się technologią.

[1] Skonieczny Ł., Wojna hybrydowa – wyzwanie przyszłości? Wybrane zagadnienia, [dostęp: 8.07.2017],

ŹRÓDŁO

[2] Centrum Eksperckie NATO ds. Komunikacji Strategicznej, Social Media as a Tool of Hybrid Warfare, [dostęp: 8.07.2016],

ŹRÓDŁO

Comments

comments