Afera Amber Gold - raport medialny

W ostatni czwartek, 20. października, odbyło się jawne posiedzenie komisji śledczej ds. Amber Gold. Przedstawiono na nim listę 22 świadków, którzy maja stanąć przed komisją. Do pierwszych przesłuchań ma dojść 8. listopada.

Pierwszym świadkiem będzie, zgodnie z harmonogramem,  prokurator Barbara Kijanko, która prowadziła sprawę Amber Gold w pierwszej fazie postępowania, po zawiadomieniu złożonym przez Komisję Nadzoru Finansowego. W dalszej kolejności przesłuchani zostaną m.in. były prokurator generalny Andrzej Seremet i obecny wicepremier Jarosław Gowin  (w rządzie PO-PSL pełnił funkcję ministra sprawiedliwości). Obrady komisji śledczej staną się prawdopodobnie istotnym wydarzeniem medialnym, jako że sama afera od lat elektryzuje opinię publiczną. 

Amber Gold to przedsiębiorstwo finansowe założone w 2009 roku przez Marcina Plichtę. Firma obiecywała klientom wysokie zyski z inwestycji – nawet do 16,5 proc. w skali roku.  Problemy związane ze spółką zaczęły się w 2012 roku, gdy najpierw ujawniły się kłopoty linii lotniczych OLT Express, których właścicielem było Amber Gold, a następnie – w sierpniu 2012 r. – firma ogłosiła likwidację. Tysiące klientów straciły swoje zainwestowane pieniądze wraz z odsetkami. Sprawą od tamtego czasu zajmuje się prokuratura. W 2014 roku osoby poszkodowane złożyły pozew zbiorowy przeciwko Skarbowi Państwa, zarzucając organom władzy publicznej błędy i zaniechania.

Powstała w lipcu 2016 r. komisja śledcza ma zbadać prawidłowość działań podejmowanych w tej sprawie przez powołane do tego instytucje kontrolne, rząd oraz prokuraturę i organy śledcze.  Jeśli dodać to całej sprawy silny kontekst walki politycznej, w tym sugestie dotyczące możliwego zamieszania w aferę byłego premiera Donalda Tuska (takie sugestie wyraża m.in. przewodnicząca komisji Małgorzata Wassermann), nowa komisja śledcza ma szansę przykuć uwagę mediów podobnie, jak komisja dotycząca „afery Rywina” w 2002 roku.

Media o Amber Gold

Spójrzmy, jak te wszystkie fakty odbijały się w mediach, od początku powstania Amber Gold, czyli od 2009 roku. Od tamtego czasu do teraz o spółce wzmiankowano prawie 70 tys. razy, z apogeum w 2012 roku, w czasie kłopotów i upadłości spółki.

Wykres 1. Liczba publikacji na temat Amber Gold – od 2009 roku.

Czy media wcześniej milczały? Czy rzeczywiście upadłość Amber Gold była samym początkiem negatywnie nacechowanych publikacji? W latach 2010 i 2011 media tematu niemal nie poruszały – w sumie przez te dwa lata ukazało się 1830 publikacji. W porównaniu z niemal 24 tys. w samym sierpniu 2012 – to niewiele. Duża część z tych artykułów to po prostu informacje dotyczące otwierania kolejnych placówek Amber Gold, albo przybliżająca ofertę tej instytucji. Polecano też inwestycje w złoto, ze względu na stale rosnące ceny tego kruszcu i zauważano „wyjątkowe zyski” klientów Amber Gold na tle ogólnej paniki na rynkach finansowych.

Z drugiej strony – pojawiały się już ostrzeżenia ze strony KNF, która umieściła spółkę na liście ostrzeżeń publicznych. Publikacji ostrzegawczych było jednak niewiele, ok. 50 w ciągu tych dwóch lat. Przeważał raczej entuzjazm.  Coraz więcej alarmujących publikacji zaczęło się pojawiać w 2012 roku. W lipcu, gdy zamknięto linie OLT Express, po raz pierwszy zaczęły się pojawiać opinie o „złotej piramidzie finansowej” i oszustwie. W tym jednym miesiącu opublikowano niemal 1500 materiałów na ten temat.

Sierpień 2012 – kulminacja afery

Medialna bomba wybuchła w momencie, gdy spółka ogłosiła upadłość. W samym sierpniu 2012 roku ukazało się 23 966 publikacji na ten temat. Pisano o kulisach działalności Amber Gold, szukano winnych, rzucano oskarżenia.  Już wówczas pojawiały się pomysły powołania komisji śledczej. A dziennikarze przygotowywali poradniki, jak z rozsądkiem inwestować pieniądze i uniknąć podobnie przykrych niespodzianek.  Przekrój tematyczny pokazują już wybrane prasowe nagłówki:

• ABW u Plichty! Dlaczego dopiero teraz? (Fakt)
• Afery Amber Gold i Finroyal pokazały, że nadal nie brak naiwnych. ale takie afery już wcześniej wstrząsały Polską, a oszukanych nie brakowało (Polska)
• Amber Gold: liczne błędy prokuratorów (Polska)
• Komisja Nadzoru Finansowego w sprawie Amber Gold wykazała się wyjątkowym brakiem skuteczności (Rzeczpospolita)
• Dziwne przelewy na miliony i Amber Gold w likwidacji (Gazeta Wyborcza)
• Jak nie dać się oszukać parabankom (Super Express)
• Komisja śledcza to topór na szyję koalicji (Fakt)
• Marcin P. – taki młody, a zdolny w oczach ministra Gowina (Gazeta Polska Codziennie)
• Premier będzie odpowiadał za piramidę finansową (Rzeczpospolita)

Wykres 2. Liczba publikacji na temat Amber Gold – na pierwszych stronach gazet (tylko tytuły prasowe).

Amber Gold jako przestroga – i polityczny oręż

W późniejszym okresie miesięczna liczba publikacji na temat Amber Gold spadła, jednak aż do dzisiejszego dnia media poruszają ten temat nieustannie. Okresy szczególnego zainteresowania mediów to styczeń (2361 publikacji) i luty (1283) 2013 roku, gdy doszło do aresztowania Marcina Plichty, a poszkodowani klienci zaczęli walkę o zwrot pieniędzy i odszkodowania. W kwietniu tego samego roku zatrzymano żonę Marcina Plichty, pod zarzutem oszustwa klientów spółki, a w mediach temat Amber Gold poruszono 1218 razy. Amber Gold w tym okresie stał się też powszechnym, negatywnym symbolem piramid finansowych, ryzyka związanego z działalnością parabanków i ostrzegawczym przykładem, przytaczanym w wielu artykułach o charakterze poradnikowym i edukacyjnym. Do teraz jest to częsty kontekst przywoływania spółki i afery z nią związanej.

Intensywny wzrost zainteresowania mediów tematem Amber Gold pojawił się w czerwcu 2014 roku. To miesiąc „afery taśmowej”, gdy opublikowano rozmowy polityków nagranych w restauracji Sowa & Przyjaciele. W zapisie rozmowy prowadzonej przez prezesa NBP Marka Belkę z ministrem Bartłomiejem Sienkiewiczem pojawił się wątek Amber Gold. Powtarzali to potem dziennikarze, a komentowali publicyści i politycy. Strona będąca w opozycji do ówczesnego rządu doszukiwała się w tych słowach dowodu na powiązania premiera Donalda Tuska z aferą.

Wykres 4. Portale internetowe najczęściej piszące na temat Amber Gold (2009-2012).

Rok 2016 – proces i komisja śledcza

Rok 2016 to znów powrót Amber Gold na pierwsze strony gazet. W marcu 2016 roku rozpoczął się proces szefa Amber Gold i jego żony. W lipcu z kolei przegłosowano (jednogłośnie) powołanie komisji śledczej w tej sprawie. Temat rozgrzał media, głównie ze względu na  kontekst walki politycznej i sporu miedzy Platformą Obywatelską a Prawem i Sprawiedliwością. Akcentowanie tego aspektu widać w licznych nagłówkach:

• Czy komisja ds. afery Amber Gold to zemsta na Tusku i Platformie? [sondaż Newsweeka] (Newsweek.pl)
• Donald Tusk w wywiadzie dla „Polityki”: komisja śledcza ws. Amber Gold jest wycelowana we mnie (polskatimes.pl)
• Gasiuk-Pihowicz: PiS i PO umoczone w Amber Gold (rp.pl)
• Gowin o aferze Amber Gold: przed komisją powinienem stanąć ja i Donald Tusk (tvp.info)
• Komisja Amber Gold. Miecz sprawiedliwości czy młot na opozycję? (polskieradio.pl)
• PiS zaczyna igrzyska. Na początek będzie próbowała obwinić po za Amber Gold – wkrótce ruszy komisja śledcza (natemat.pl)

Wykres 3. Tytuły prasowe najczęściej piszące na temat Amber Gold (2009-2012).

Co dalej? Pierwsze przesłuchanie już w listopadzie

Zważywszy dotychczasowe zainteresowanie mediów tematyką Amber Gold, przesłuchania świadków, którzy staną przed komisją, będą istotnym medialnym wydarzeniem. Połączenie tematów polityki, domniemanego spisku, wielkich pieniędzy i strat poniesionych przez wielu zwykłych ludzi  to wciąż materiał na pierwsze strony gazet i kluczowe newsy na internetowych portalach. Niezależnie od orientacji politycznej, media będą śledzić temat –tak, jak robiły to do tej pory.

Martyna Martynowicz

Starszy Analityk Mediów

PRESS-SERVICE Monitoring Mediów

Comments

comments